පුරවැසි ජනමාධ්‍ය හඳුනා ගැනීම, වෘත්තිීය ජනමාධ්‍යවේදයේ ලක්ෂණ හා පුරවැසි ජනමාධ්‍යවේදයේ ලක්ෂණ

ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සමාජ වටපිටාවක් තුළ මහජන මතයට, අදහසට, ආකල්ප වලට ඉඩ දීම පුරවැසි මාධ්‍ය තුළ සිදුවෙයි. දොරටුපාල ක්‍රියාව වෘත්තීය සංහතික මාධ්‍යවේදයට වඩා අවම වූවකි. එහෙත් පුරවැසි මාධ්‍යවේදීන්ගෙන් උසස් ප්‍රමිතීන්, ආචාරධර්ම, වගකීම් හා බැඳෙන මාධ්‍ය සාරධර්ම පිළිබඳව අපේක්ෂා කළ නොහැක. සංහතික මාධ්‍ය හා පුරවැසි මාධ්‍ය ලක්ෂණ වෙනම වෙනම හඳුනා ගැනීම සිදු කල හැකිය.

පුරවැසි ජනමාධ්‍ය හඳුනා ගැනීම

    යම් පඨිතයක්, කටහඬ පටයක් ලේඛන ආකෘතියක් වුවද පුරවැසි මාධ්‍යයක් විය හැකිය. ස්වයං හෝ කණ්ඩායමක් වශයෙන් නිර්මාණය කළ නාට්‍යයක්, චිත්‍රපටයක්, කෙටිකතාවක්, නවකතාවක්, ගීතයක්, නිසදැසක්, ඡායා රූපයන් සැලසුමක් ආදී ලෙස අන්තර්ගත වන්නා වූ ඕනෑම ආකෘතියක් ලෙස පුරවැසි වාර්තාකරණයක් සිදු විය හැකිය. මෙහි දී මුලික වන්නේ පුරවැසියාය. අතරමැදියා වන්නේ මාධ්‍යයයි. අවසානය වන්නේ පුරවැසි සමාජයයි. (www.educause.edu.2011.03.21).
  නමුත් නව මාධ්‍ය ආගමනයත් සමඟ පුරවැසි වාර්තාකරණය සක්‍රීය තත්ත්වයකට පත්ව ඇත. බ්ලොග්, විකීස්, සමාජ ජාලා වෙබ් අඩවි, ජංගම දුරකථන, ඩිජිටල් කැමරා පුරවැසි සමාජයේ වඩාත් ව්‍යාප්ත වීමත්, ඒවා හැසිරවීමේ දැනුවත් භාවයත්, ආර්ථිකය ශක්තිමත් වීමත්, ස්වාධීන මතයකින් පෙනී සිටිය හැකි වීමත් තුළ පුරවැසි මාධ්‍යවේදය සම්ප්‍රදායික මාධ්‍ය අභිබවා යෑමට සමත් වී ඇත.

අන්තර්ජාලය තුළ මහජනයාට එකතු වීමට නිර්මාණය කරන ලද මුලික වශයෙන් වෙබ් අඩවියක ස්වරූපය ගන්නා පුරවැසි මාධ්‍ය අංගයක් ලෙස බ්ලොග් හඳුන්වා දිය හැකිය. ජනමාධ්‍යයට ජනතාව සහභාගී කර ගැනීමේ දී බ්ලොග් වලින් සිදු කෙරෙන්නේ සුවිශේෂී කාර්යභාරයකි. බ්ලොග් අඩවි වෙත පිවිසෙන ඕනෑම අයෙකුට තමන්ගේ අදහස්, මතවාද පල කිරීමේ හැකියාව ඇත. මෙහි දී ප්‍රවෘත්ති සහ පාඨකයා අතරද බ්ලොග් අඩවිකරුවන් හා පාඨකයා අතරද පාඨකයින් සහ පාඨකයින් අතර ද අන්තර් ක්‍රියා කාරීත්වයක් පවත්වාගෙන යා හැකිය. බ්ලොග් අඩවි මත පලවෙන ප්‍රවෘත්ති, තොරතුරු ප්‍රධාන පුරවැසි මාධ්‍යය ප්‍රයෝජනයට ගන්නා අවස්ථාද පවතී. බොහෝ ප්‍රධාන ධාරාවේ මාධ්‍යකරුවෝ බ්ලොග් පවත්වාගෙන යති (රාජපක්ෂ, 2009). නව වර්ගයේ වෙබ් අඩවි ස්වරූපයක් ලෙස බ්ලොග් කරළියට පැමිණීමත් සමඟ ඕනෑම පුද්ගලයෙකුට වාර්තාකරුවෙක් වීමටත් කිසියම් සිදුවීමක් පිළිබඳ ස්වකීය මතය මාධ්‍ය හරහා පල කිරීමටත් ජනමාධ්‍යවේදියෙකු වීමකින් තොරවම හැකියාව ලැබී තිබේ.

පොදු අභිරුචියන් හුවමාරු කර ගන්නා මිනිසුන් කණ්ඩායමක් අතර අන්තර් ක්‍රියාකාරීත්වයක් සමාජ සබඳතා වෙබ් අඩවි මගින් ඇතිවේ. සමාජ සබඳතා වෙබ් අඩවියක් ලෙෂ මුලින්ම හඳුනා ගැනීමට ලැබෙන වෙබ් අඩවි වන්නේ 1997 දි දියත් වූ Sixdegree.com  වෙබ් අඩවියයි. මිතුරන් හඳුනාගැනීමට එය සුවිශේෂී වුවකි (http://jcme.indiaí.org,2011.07.20).

මෑත කාලීනව ඇති වූ Myspace සහ Facebook, Youtube, mash-ups සමාජ සබඳතා වෙබ් අඩවි පුරවැසි මාධ්‍යවේදීන්ගේ සමහර ගුණාංග වලින් සමන්විත වේ. ත්‍්ජැඉදදන යහ`ඵවන් මුණගැසීමට ප්‍රාථමික ස්ථරයන් නියෝජනය කළත් එහි වර්ධනය වන තත්ත්වයක් ලෙස ප්‍රවෘත්ති වටිනාකම් ලැබීමේ ගුණාංගය හඳුනාගෙන ඇත.

ෆේස්බුක් සමාජ සබඳතා වෙබ් අඩවිය හේතුවෙන් ඊජිප්තුව වසර 30 ක් පාලනය කළ ජනාධිපති හොස්නි මුබාරක්ට ජනාධිපති ධූරයෙන් ඉවත් වන්නට සිදු විය. අන්තර්ජාලය පදනම් කරගත් සමාජ වෙබ් අඩවි හේතුවෙන් පුරවැසි ජනමාධ්‍යවේදීන්, බ්ලොග් කරුවන් සුවිෂේශී කාර්යයක් ඉටු කරමින් මියන්මාරය වැනි රටවල ඒකාධිපති නායකත්වයට එරෙහිව ජවතාවට බලපෑම් කිරීම යම් මට්ටමක සිදු වුවත් ඊජිප්තු නායකත්වය ඉවත් කිරීමය ෆේස්බුක් ජාලයට හැකිවීමේ අවස්ථාව ලොව එවැන්නක් සිදු වූ පළමු අවස්ථාව විය. කලීඞ් සයිඞ් නැමති ඊජීප්තු තරුණයෙකුට පොලිස් නිලධාරීන් සිදු කළ පහරදීමක් හෙතුවෙන් ඔහු මිය යෑමේ සිද්ධිය හරහා වයෙල් හෝනීම් නම් තැනැත්තෙක් We are all Khaled Said  නමින් ෆේස්බුක් පිටුවක නිර්මාණය කරමින් ඒ තුළින් ඊජිප්තු ජනතාව එහි සාමාජිකත්වය ලබා ගනිමින් ඊජිප්තු නායකත්වයට එරෙහිව දේශපාලනික අවශ්‍යතා සඳහා පෙල ගැසෙන්නට වීමත් සමඟ ඊජීප්තුවේ නිදහස පතා වු අරගලයට අන්තර්ජාල සමාජ වේබ් අඩවි සහ පුරවැසි ජනමාධ්‍යකරුවන්, බ්ලොග්කරුවන් වඩාත් සම්බන්ධ විය. මෙහිදී දින18 කට අඩු කාලයක් තුළ දේශපාලන සංවාද හරහා ඊජීප්තු ඒකාධිපති පාලනය පන්නා දැමිමට අවිහිංසාවාදී මෙන්ම නව මාධ්‍යා ප්‍රවනතාවන් සහ පුරවැසි මාධ්‍යකරණයන්ගේ නැගීම ඉවහල් විය. ඒකාධිපති ප්‍රජාතන්ත්‍ර විරෝධී නායකයින්ට සහ රාජ්‍යයන්ට සිතන්නටවත් වේලාවක් ඉතුරු නොකරමින් මෙම අරගලය සිදු විය. (www.vikalpa.org.2011.11.01).

පුරවැසි මාධයයක් ලෙස තවත් ප්‍රබල මෙවලමක් ලෙස අපට විකී හඳුනාගත හැකිය. විකී (wikis) යන්න හවායී භාෂාවෙන් බිඳී ආ වචනයකි. මෙහි පවතින්නේ කඩි මුඩිය වැනි අර්ථයකි. බොහෝ දෙනෙකුට පහසුවෙන් සම්බන්ධවී සාමූහිකව මෙහි අන්තර්ගය සංස්කරණය කළ හැකි වීම සුවිශේෂී වේ. විකී නිර්මාණය කර ඇත්තේ වොඞ් කනින්හැම් නම් පරිගණක විද්‍යාඥයා විසිනි. අද්‍යතනය වන විට wikihow, wikitraval, wikiansever, wikia. wikipedia, wikitionary, wikibook  වැනි වෙබ් අඩවි විකී අංගය හා සම්බන්ධව පවතී.

පුරවැසි මාධ්‍යකරණයේ තවත් ප්‍රබල මෙවලමක් ලෙස අපට හඳුනාගත හැකි වන්නේ ජංගම දුරකතනයයි. එය දිනෙන් දිනම තාක්ෂණික වර්ධනයන් අත්කර ගනිමින් සිටී. වරෙක ග්‍රාහක මෙවලමක් වන ජංගම දුරකතනය තවත් වරෙක සන්නිවේදන මෙවලමක් බවට පරිවර්තනය වෙයි (සමරජීව, කොළඹ ප්‍රකාශන සමු`ඵව, 2008).

මෘදුකාංග ශා දෘඩාංග වල නව වර්ධනයත් සමග Smart phones  අත්‍යවශ්‍යම උපකරණයක් බවට පත්ව තිබේ. අකුරු පමනක් සහිත කෙටි පණිවිඩ (sms, mms) ඡායාරූප, හඬ සහ වීඩියෝ දර්ශන යැවීම පමණක් නොව සජිවී රූපවාහීනී කැමරාවක් ලෙස ක්‍රියා කිරීමට අද වන විට ජංගම දුරකතයට හැකි වි ඇත. අධිවේගය, පහසුව හා පිරිවැය යන සාදක සම්බන්ධයෙන් ගත් විට ජංගම දුරකතන අනෙකුත් සන්නිවේදන මෙවලම්වලට වැඩියෙන් ඉදිරියෙන් පසුවෙයි.

වෘත්තිීය ජනමාධ්‍යවේදයේ ලක්ෂණ

■    වෘත්තීය ජනමාධ්‍යවේදීන් ආචාර ධර්ම පද්ධතියට අනුව කටයුතු කරන අතර ලැබෙන තොරතුරු යළි තහවුරු කර ගැනීමට කටයුතු කරයි.
■    තොරතුරු කේන්ද්‍රීය වේ.
■    ඇතැම් වෘත්තීය ජනමාධ්‍යවේදීන් පුරවැසි ජනමාධ්‍යවේදීන් තමන්ට තර්ජනයක් ලෙස දකී.
■    තොරතුරු ප්‍රවාහය ඒකපාර්ශවීය වේ.
■    සමාජ මාධ්‍ය භාවිත කරනුයේ තමා සතු තොරතුරු වලට අමතර තොරතුරු ලබා ගැනීම සඳහායි.
■    දේශපාලන හෝ වෙළඳපල බලවේග වලට යටත් වීමට සිදුවේ.
■    පුවත්පත, රූපවාහිනිය, ගුවන්විදුලිය ප්‍රධාන ප්‍රවාහයේ මාධ්‍ය වේ.
■    ප්‍රවෘත්ති ඒජන්සි මගින් ද තොරතුරු ලබා ගැනේ.
■    ප්‍රවෘත්ති පාලනය කිරීමට උත්සාහ කරයි.
■    පණිවිඩය ප්‍රසිද්ධියේ සම්ප්‍රේෂණය කරයි.
■    වෘත්තීය ජනමාධ්‍යවේදීන් ජන මාධ්‍ය ආයතනයන්ට අධික බරක් වන අතර ඔවුන් නඩත්තුවට අධික පිරිවැයක් දැරිය යුතුයි.
■    පණිවිඩය සාපේක්ෂ වශයෙන් විශාල, විෂමජාතීය, නිර්නාමික ග්‍රාහක පිරිසක් කරා යොමු කෙරේ.
■    සන්නිවේදනයට විශාල වියදමක් දැරීමට සිදු වන සංකීර්ණ සංවිධානයක් තුළ ක්‍රියාත්මක වීමට සිදුවේ. නැතහොත් එසේ කිරීමට නැඹුරුවක් ඇත(කරුණානායක, 2004).

පුරවැසි ජනමාධ්‍යවේදයේ ලක්ෂණ

■    පුරවැසි ජනමාධ්‍යකරුවන් සමාජයේ සාමාන්‍ය ජනතාව වන අතර ඔවුන් විනිවිද භාවයට මුල් තැන ලබා දෙයි. වටිනාකම් පිළිබඳව අවධානය යොමු නොකරයි.
■    තොරතුරු කේන්දී්‍රය වේ.
■    ඇසින් දුටු සිදුවීම් මගින් ලබා ගත් තොරතුරු පුරවැසියා විසින් සකස් කරයි.
■    ස්වාධීනව තම අන්තර්ගතය මුදා හැරිය හැකිය.
■    ප්‍රවෘත්ති කලාවටත් සහ ජනමාධ්‍ය කලාවට නව අර්ථකථනයක් ලබා දී ඇත.
■    තොරතුරු ප්‍රවාහය මත මාධ්‍ය පද්ධතිය ජාල ගත වේ.
■    සංහතික මාධ්‍යයට සාපේක්ෂව දොරටුපාල ක්‍රියාව අවමය.
■    සමාජ මාධ්‍ය පුරවැසි මාධ්‍යකරුවාගේ ප්‍රසාරණය සඳහා වැඩි ඉඩක් ලබා දී ඇත.
■    පුරවැසියා ස්වාධීන නම් තම මතවාදය වෙනත් බලවේගයකට හසු වන්නේ කලාතුරකිනි.
■    නව මාධ්‍ය තුළ අන්තර්ජාලය ප්‍රධාන වේ. ජංගම දුරකථන, කැමරා තාක්ෂණයේ වර්ධනය ද ඇතුලු නව මාධ්‍ය තාක්ෂණයේ වර්ධනය ද එකතු වේ.
■    ප්‍රවෘත්ති ඒජන්සි වලට තර්ජනයකි. පුරවැසි මාධ්‍ය තුලින් ප්‍රධෘන ප්‍රවාහයේ මාධ්‍යය තොරතුරු ලබා ගැනීම සිදුවේ.
■    සන්නිවේදකයා වන්නේ ද තොරතුරු ප්‍රවාහයේ ග්‍රාහකයා වන්නේ ද පුරවැසියායි.
■    වෙනත් කෝණයකින් ප්‍රවෘත්ති දෙස බලා ප්‍රවෘත්ති වලට අභියෝග කරයි.

සාරංග පතිරණ (SC/PG/MAMM/2016/2017/11)